Blog
Rozwód - na czym polega i jakie ma skutki ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, aby mogło dojść do orzeczenia przez sąd rozwodu między małżonkami musi nastąpić zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego.
Ustalając czy między małżonkami doszło do zupełnego rozkładu pożycia, sąd bada czy doszło do rozerwania jednocześnie trzech więzi – duchowej (uczuciowej), fizycznej oraz więzi gospodarczej. Do zupełnego rozkładu pożycia dochodzi zatem wówczas, gdy małżonkowie nie darzą się już uczuciem, nie istnieje pomiędzy nimi pożycie fizyczne (seksualne), a nadto nie prowadzą oni wspólnego gospodarstwa domowego.
Dopuszcza się jednak możliwość orzeczenia rozwodu i uznania za zupełny także takiego rozkładu pożycia, gdy przy niepełnym zaniku określonej więzi, intensywność relacji między małżonkami pozwala orzec, że rozkład jest zupełny. Tytułem przykładu można wskazać sytuację małżonków, którzy nie darzą się uczuciem i całkowicie zanikło między nimi współżycie fizyczne, jednak ze względów ekonomicznych zamieszkują wspólnie w jednym lokalu.
O trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego można z kolei mówić, gdy z doświadczenia życiowego wynika, że na tle konkretnej sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Warto przy tym pamiętać o tym, że brak jest ściśle ustalonych norm czasowych, po przekroczeniu których rozkład pożycia można uznać za trwały – przesłanka ta oceniana jest przez sąd w oparciu o okoliczności konkretnej sprawy.
Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, sąd nie orzeknie jednak rozwodu, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Co więcej, rozwód nie jest dopuszczalny, jeśli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, zaś drugi małżonek nie wyraża na to zgody, chyba że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W wyroku orzekającym rozwód sąd przede wszystkim rozwiązuje małżeństwo i orzeka czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha jednak orzekania o winie. Wówczas następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. W tym miejscu warto podkreślić, że orzeczenie o winie ma znaczenie dla możliwości dochodzenia alimentów od małżonka. Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może bowiem żądać alimentów od drugiego małżonka. Jeżeli natomiast jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, wówczas sąd na jego żądanie może nakazać małżonkowi winnemu płacenie alimentów. Obowiązek płacenia alimentów byłemu małżonkowi nie jest jednak nieograniczony w czasie, bowiem wygasa z chwilą zawarcia przez niego nowego małżeństwa oraz po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, jeżeli zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia. Podkreślenia wymaga, że orzeczenie o winie nie ma żadnego wpływu na obowiązek zapłaty alimentów na rzecz dzieci.
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga także o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem, a nadto ustala w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może zatem pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, ograniczyć władzę rodzicielską obojga z rodziców, zawiesić ją lub pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub dwoje małżonków. Orzekając w przedmiocie władzy rodzicielskiej sąd kieruje się dobrem dziecka. Jeżeli chodzi zaś o kontakty, to w przypadku gdy małżonkowie są zgodni i chcą ustalić kontakty z dzieckiem we własnym zakresie, na ich zgodny wniosek sąd nie podejmuje rozstrzygnięcia w tym przedmiocie.
W przypadku gdy rozwiedzeni małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania. Jeżeli jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Rozwiązanie to ma szczególne znaczenie dla rodzin, w których stosowana była przemoc, a wobec małżonka zostało z tego tytułu wszczęte postępowanie karne.
Na zgodny wniosek małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec także o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględni przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Wreszcie na wniosek jednego z małżonków sąd w wyroku rozwodowym może również dokonać podziału majątku wspólnego. Może to mieć jednak miejsce tylko wtedy, gdy przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, co w praktyce zdarza się niezwykle rzadko z uwagi na konflikt między małżonkami lub ilość i rodzaj składników majątku wspólnego.
Należy pamiętać o tym, że orzeczenie rozwodu niesie ze sobą również inne skutki niż tylko rozwiązanie małżeństwa. Przede wszystkim z chwilą rozwiązania małżeństwa między małżonkami ustaje małżeńska wspólność majątkowa, co oznacza, że od tej pory wszystko, co nabędą, wchodzi do ich majątków odrębnych. Co więcej, dopiero wówczas nabywają oni prawo do żądania podziału majątku wspólnego – w trakcie trwania małżeństwa jest to bowiem niemożliwe. W przypadku śmierci jednego z małżonków, drugi małżonek traci także prawo do dziedziczenia po nim z mocy ustawy.
W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił nazwisko, może także powrócić do poprzedniego nazwiska, składając stosowne oświadczenie przed kierownikiem USC lub konsulem.
Adw. Karol Kakowski
